گسل های تهران و مناطق زلزله خیز آن

کلانشهر تهران، پایتخت ایران عزیزمان است که از لحاظ جهانی در میان نقاط زلزله خیز با ریسک بالا قرار گرفته است. تهران در مرکز کمربند لرزه خیز آلپاین-هیمالیا قرار دارد. وجود گسل های متعدد و همچنین جمعیت بالا و برخی فاکتور های خطر دیگر، تهران را در میان 20 کلانشهر تحت خطر جدی در هنگام زلزله شدید قرار داده است.

در این مقاله به معرفی گسل های تهران، مشخصات آن ها، مناطق در معرض خطر و نقاط امن شهر تهران می‌پردازیم.

گسل های تهران

شهر تهران توسط چند گسل مهم احاطه شده است. گسل های مشاء، شمال تهران، پارچین (ایوانکی)، شرق تهران (سرخه حصار)، ری و کهریزک جزو این گسل های مهم هستند.

همچنین چند گسل کوچک با خطر کمتر نیز در درون شهر قرار دارند. این گسل ها شامل ملاصدرا، داوودیه، محمودیه، قیطریه و امام زاده داوود هستند.

در شکل زیر می‌توانید گسل های تهران را مشاهده کنید. در ادامه درباره مشخصات هر گسل توضیح می‌دهیم.

گسل مشاء (طویل و پرحاشیه)

گسل مشاء به طول 400 کیلومتر از جنوب شرق شاهرود آغاز شده و تا آبیک در استان البرز ادامه می‌یابد. این گسل عامل زلزله 5.2 ریشتری دماوند در سال 1399 بوده است. این گسل حدودا 190 سال پیش زلزله ای با بزرگی 7 ریشتر ایجاد کرد که طبق اسناد و مدارک باعث تخریب ساختمان هایی حتی در ساری و دامغان شد. طبق بررسی های زمین شناسی، این گسل توانایی ایجاد زلزله بالای 7 ریشتر را نیز دارد. این گسل با گسل شمال تهران در منطقه سد لتیان تلاقی می‌یابد.

مناطق در معرض خطر: شمال و شرق تهران شامل لواسانات، لشکرک، سوهانک، فرحزاد، حصارک، نیاوران، تجریش، زعفرانیه، الهیه و فرمانیه

گسل شمال تهران

یکی از برجسته ترین گسل های تهران، گسل شمال تهران می‌باشد. این گسل با طول 75 الی 100 کیلومتر از دره لشگرک آغاز شده و تا شهر کرج ادامه می‌یابد. به استناد برخی منابع زمین شناسی این گسل شاخه ای از گسل مشاء می‌باشد. این گسل نیز در تاریخچه خود زلزله های 6.1 و 7.2 ریشتری را ثبت کرده است.

مناطق در معرض خطر: مناطق دارآباد، اقدسیه، پاسداران، کاشانک، قیطریه، کلاهدوز، بزرگراه صدر، دزاشیب، میدان تجریش، سعدآباد، زعفرانیه، ولنجک، نمایشگاه بین‌المللی، مقدس اردبیلی، دره فرحزاد، بزرگراه نیایش تا سولقان روی گسل‌ شمال تهران قرار دارند.

گسل شرق تهران (سرخه حصار)

این گسل با طول 70 کیلومتر از شرق تهران منطقه پارک سرخه حصار وارد شده و تا منطقه ارم در غرب تهران ادامه دارد. این گسل در صورت فعالیت می‌تواند خسارات بسیاری هم به بخش مسکونی و هم به سیستم های انتقال انرژی و حمل و نقل شهری وارد کند.

مناطق در معرض خطر: حکیمیه، تهرانپارس، نارمک، حشمتیه، سهروردی جنوبی، ستارخان، صادقیه، جنوب باغ فیض و جنت آباد جنوبی از مناطق در معرض خطر این گسل هستند.

گسل شمال و جنوب ری

دو گسل موازی با میانگین فاصله 3 تا 5 کیلومتر که مناطق جنوبی تهران را در بر می‌گیرند. این دو گسل جزء گسل های بسیار مهم و مخاطره آمیز در صورت وقوع زلزله در جنوب تهران هستند. گسل شمال ری به طول 16 کیلومتر و گسل جنوب ری به طول 28 کیلومتر می‌باشند.

مناطق در معرض خطر: منطقه 21 شهر تهران شامل دولت آباد، منصور آباد، ری، جوانمرد قصاب، شهر ری و حومه جنوبی تهران به دلیل تراکم بالا و بافت غیر استاندارد و ناایمن، در صورت وقوع زلزله در معرض خطر جدی قرار دارند.

گسل پارچین

این گسل با نام ایوانکی نیز شناخته می‌شود. طول این گسل 70 کیلومتر می‌باشد که انتهای آن به بخش های جنوب شرقی تهران وارد می‌شود.

مناطق در معرض خطر: مسعودیه و مشیریه و کیانشهر در جنوب شرقی شهر تهران در محدوده این گسل واقع شده‌اند.

گسل کهریزک

گسل کهریزک با طول 35 کیلومتر در جنوبی ترین نقطه استان تهران قرار دارد. این گسل ارتباط چندانی با شهر تهران ندارد ولیکن بسیاری از شهر های حومه تهران را در بر می‌گیرد.

گسل های درون شهری تهران

برخی گسل های کوچک نیز در سطح شهر تهران پراکنده هستند که به بررسی آن ها می‌پردازیم.

گسل ملاصدرا

این گسل از خیابان شریعتی آغاز می‌شود و تا شهرک غرب ادامه پیدا می‌کند. محلاتی که بر روی این گسل هستند عبارتند از میرداماد، ونک، سعادت آباد، شهرک غرب. همچنین برج میلاد در مجاورت این گسل ساخته شده‌است.

گسل داوودیه

این گسل محلات حقانی، ملاصدرا، ونک، چمران، ایران زمین و شهرک غرب را در بر می‌گیرد.

گسل محمودیه

این نوع گسل، از نوع گسل های کششی است و در راستای شرقی-غربی قرار دارد. مجتمع های آتیه ساز مجاورت هتل اوین، پل معلق پارک وی، اتوبان های چمران و صدر در معرض این گسل قرار گرفته‌اند.

گسل قیطریه

این گسل کوچک بخش هایی از قیطریه، چیذر و فرمانیه را در بر می‌گیرد.

گسل امام زاده‌داوود

این گسل در شمال غرب تهران قرار دارد که محدوده ولنجک را در معرض خطر خود قرار می‌دهد.

تخمین ریسک و مخاطرات زلزله در تهران

طبق آمار منتشره توسط مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات مسکن از 75 کیلومتر حریم گسل های تهران، 45 کیلومتر آن متعلق به مناطق مسکونی گسل شمال تهران است. همچنین جنوب تهران نیز دارای 10 کیلومتر منطقه مسکونی متراکم در حریم گسل می‌باشد.

طبق آمار سال 97 در شهر تهران یک میلیون و صد هزار پلاک وجود دارد که یازده هزار پلاک به طور کامل بر حریم عبور گسل قرار گرفته‌اند. همچنین طبق بررسی ها نیمی از ساختمان های حریم گسل از استاندارد ضعیف و پایینی برخوردار هستند. یکی دیگر از فاکتور های نگران کننده وجود بافت های فرسوده و قدیمی شهر در بخش های جنوبی تهران است که معابر تنگ و ساختمان ها فاقد مقاومت لازم در برابر زلزله می‌باشند.

بهترین کار برای جلوگیری از آسیب هنگام زلزله دقت به استحکام ساختمان، مقاوم سازی، انتخاب درست محل سکونت، آشنایی با اقدامات پیش و هنگام زلزله است.

مناطق امن تهران جهت سکونت

بسیاری از مناطق تهران در حریم گسل قرار گرفته‌اند و شهر تهران نیز گنجایش متراکم شدن جمعیت در نقاط خاص را ندارد. در نتیجه در وحله اول مهم ترین کار افزایش کیفیت ساخت ساختمان ها و مقاوم سازی آن هاست. استفاده از مصالح با کیفیت بالا، رعایت استاندارد های مهندسی و… از مواردی هستند که باید توسط کارفرما به طور کامل رعایت شوند.

با اینحال با توجه به نبود نظارت کافی و سودجویی کارفرمایان، کیفیت ساختمان های ساخته شده بسیار پایین تر از حد مجاز می‌باشد. در نتیجه می‌توانید از لیست مناطق امن زیر، منطقه ای را برای سکونت خود انتخاب کنید.

ارگ قدیم تهران

ارگ قدیم تهران که در واقع همان تهران قدیم می‌باشد که در میان خیابان شوش، هفده شهریور، انقلاب و کارگر جنوبی امروز قرار دارد و از لحاظ احتمال وقوع زلزله امن هستند.

محله های مرکزی تهران

خیابان مولوی، بهارستان، خیابان جمهوری، امیریه و میدان امام خمینی از جمله مناطق امنی هستند که در مرکز تهران قرار دارند.

درباره زلزله و ایمن سازی بیشتر بخوانید:

مناطق زلزله خیز ایران

مقاوم سازی ساختمان در برابر زلزله

مکان های ناامن هنگام وقوع زلزله

مشکل ساختمان ها در زلزله