یکی از معضلاتی که بسیاری از ما با آن مواجه شده‌ایم، نوسان برق است. گاهی با نتیجه سو سو زدن یک لامپ و گاهی نیز با نتیجه ایجاد آتش سوزی، نوسانات برق برای بسیاری مشکل ایجاد می‌کند. در این مقاله قصد داریم به چیستی نوسان برق، منشاء آن و راهکار حفاظت از جان و مال خود در برابر آن بپردازیم.
نوسان برق چیست؟
پیش از آنکه وارد توضیحات بیشتر شویم، می‌خواهیم بدانیم که نوسان برق چیست. در تمامی کشور های دنیا میزان جریان برق بازه تعیین شده و مشخصی دارد. در صورتی که جریان برق از این بازه خارج شود و یا بین یک حداقل و حداکثر کم و زیاد بشود، ما با پدیده نوسان برق مواجه می‌شویم.
برای مثال ولتاژ برق در ایران 220 ولت تعریف شده‌است. بنابراین وسایل و لوازم برقی باید با توجه به این استاندارد تولید شوند. در صورتی که ولتاژ برق از 220 ولت کمتر و یا بیشتر شود، میگوییم برق دچار نوسان شده‌است.
آسیب‌های ناشی از نوسانات برق
اگر بخواهیم آسیب های ناشی از افزایش ولتاژ را نام ببریم، آسیب دیدگی در عایق سیم‌ها یکی از شایع ترین این آسیب‌ها هستند. مخصوصا اگر سیم بر روی زمین باشد، ممکن است خطرات ناگواری بهمراه داشته باشد.
همچنین افت بیش از حد ولتاژ نیز می‌تواند منجر به ایجاد خسارت شود. با افت ولتاژ طبق قوانین فیزیک، شدت جریان افزایش پیدا می‌کند. با افزایش شدت جریان خطراتی مانند: (از دست رفتن استحکام سیم ایجاد اتصال کوتاه و آتش سوزی، ذوب شدن برخی قطعات و…) شود.
علل ایجاد نوسان برق
1. فرسودگی و خوردگی در سیم کشی برق
یکی از عمده‌ترین عوامل نوسانات برق، فرسودگی و خوردگی در سیم کشی ساختمان است. در این حالت روکش سیم‌ها از بین می‌رود و در صورت اتصال سیم با یک جسم رسانا، تغییر ناگهانی جریان برق ایجاد می‌شود.
2. خیس شدن سیم‌های برق
در کل سیم کشی ساختمان در معرض خطرات مختلفی قرار می‌گیرد. یکی از این خطرات، خیس شدن است. شکستگی لوله آب، بارش باران بر روی سیم های روکار و… می‌توانند باعث اتصالی و ایجاد نوسان شوند.
3. لوازم برقی پر مصرف و افزایش فشار بر شبکه
سیستم برق ساختمان دارای ظرفیت مشخصی است که توسط کنتور و ظرفیت فیوزها مشخص می‌شود. در صورتی که از وسایل پرمصرف بطور همزمان استفاده کنید، بار مصرف بالا رفته و کنتور تحت فشار، ایجاد نوسان می‌کند.
4. وجود اشکال در ترانس برق
ترانس وسیله‌ای است که به جهت جلوگیری از نوسانات برق طراحی شده است. با این حال اگر شدت جریان بیش از حد به ترانس وارد شود، ممکن است از کار بیفتد و نتواند جلوی نوسانات را بگیرد.
5. خرابی لوازم برقی
گاهی اوقات دلیل نوسان برق ممکن است وجود اشکال در سیم پیچ لوازم برقی باشد. همچنین وجود اتصالی در دوشاخه برق هم یکی از علل نوسانات برق است.
6. رعد و برق
در هنگام وقوع رعد و برق در یک لحظه مقدار زیادی بار الکتریکی به سیم‌های برق ساختمان وارد می‌شود. در صورت نبودن محافظ ممکن است لوازم برقی متصل به پریز برق، به دلیل نوسان شدید برق بسوزند.
7. استفاده از کنتور نامناسب برای میزان مصرف
کنتورها به طور کلی به دو دسته تک فاز و سه فاز تقسیم می‌شوند. کنتورهای تک فاز برای مصارف مسکونی و سه فاز برای مصارف صنعتی بکار می‌روند. با این حال برخی منازل به دلیل نیاز به شدت جریان بیشتر باید از کنتور سه فاز استفاده کنند. در صورتی که کنتور تک فاز باشد جریان برق زیر بار فشار دچار نوسان خواهد شد.
اقدامات رفع و جلوگیری از نوسان برق
برای این کار ابتدا باید منشاء ایجاد نوسان را پیدا کنید. برای این کار ترجیحا از یک برقکار کمک بگیرید. در صورت وجود اشکال در سیم کشی ساختمان نسبت به تعمیر و جایگزینی آن اقدام کنید. همچنین برقکار با اتصال مولتی متر به دستگاه های برقی شما می‌تواند وجود مشکل در مصرف برق آن ها را نیز بررسی کند.
همچنین اگر مشکلی در برق ساختمان و لوازم شما وجود نداشت، می‌توانید با اداره برق تماس گرفته و مراتب را گزارش دهید.
جلوگیری از آسیب ناشی از نوسانات برق
1. محافظ برق
ارزان ترین راه برای جلوگیری از آسیب ناشی از نوسانات برق، استفاده از محافظ است. این وسیله ولتاژ را به صورت لحظه‌ای بررسی می‌کند و در صورت افزایش یا کاهش بیش از حد مجاز جریان برق، آن را قطع می‌کند. بستگی به نوع محافظ پس از مدت کوتاهی که ولتاژ به حالت پایدار رسید، جریان وصل می‌شود.
2. استفاده از استابلایزر (Stabilizer)
استابلایزر یا تثبیت کننده ولتاژ برق، دستگاهی است که در بدو ورود جریان برق به ساختمان قرار می‌گیرد و حداقل ولتاژ را شناسایی می‌کند. سپس ولتاژ را بر روی 220 الی 230 ثابت نگه می‌دارد. مزیت این دستگاه نسبت به محافظ برق این است که استابلایزر برای کل ساختمان قابل استفاده است اما محافظ تنها بر روی یک پریز استفاده می‌شود.
3. یو پی اس (UPS)
Uninterruptible Power Supply یا به زبان فارسی “منبع برق بدون وقفه”، از مطمئن ترین راه‌ها برای جلوگیری از آسیب دیدن لوازم از نوسان برق است. یو پی اس دارای باطری هایی است که در هنگام قطع شدن برق به سرعت وارد مدار می‌شوند و از قطع شدن ناگهانی برق جلوگیری می‌کند. همچنین هنگام نوسان ولتاژ، این دستگاه ولتاژ را بررسی و آن را تنظیم می‌کند.
درباره برق ساختمان بیشتر بخوانید:
