یکی از مهم ترین و مخرب ترین اتفاقاتی که برای یک ساختمان نوساز در طول زمان ممکن است رخ دهد، پدیده نشست ساختمان است. این اتفاق در مواردی حتی باعث فروریختن و تخریب ساختمان نیز می‌شود. در این مقاله به صورت کامل انواع، علل و راه های ایمن سازی ساختمان هنگام نشست را توضیح می‌دهیم با ما همراه باشید.
فونداسیون چیست؟
برای درک بهتر نشست‌ساختمان ابتدا باید بدانید که فونداسیون چیست. به بخش تحتانی و زیرین ساختمان که وظیفه انتقال بار از سازه به زمین را دارد، فونداسیون گفته می‌شود.
زمانی که خاک زیر فونداسیون تحت بارگذاری قرار می‌گیرد، لایه خاک تحت فشار قرار می‌گیرد و تغییر شکل می‌دهد. این تغییر شکل (فشرده‌شدن خاک) نشست نام دارد که منجر به نشست فونداسیون می‌شود.
نشستهای خاک اگر در حد مجاز نشست ساختمان باشد مشکلی پیش نمی‌آورد ولی این نشست‌ها در خارج از این محدوده موجب نشست فونداسیون و ایجاد آسیب جدی در معماری، سازه و تاسیسات ساختمان‌ها می‌شود.
نشست ساختمان چیست؟
حالا که با مفهوم فونداسیون آشنا شدیم؛ توضیح نشست‌ساختمان ساده تر می‌شود.
به پایین رفتن ساختمان در اثر تغییر شکل خاک زیر فونداسیون، نشست گفته می‌شود. البته تغییر شکل ساختمان نیز می‌تواند تعریفی از نشست باشد. این پدیده می‌تواند باعث ایجاد ترک بر روی دیوارهای داخل و بیرونی ساختمان‌ها شود و حتی ممکن است به فرورفتگی کف ساختمان منتهی گردد. نشست در بعضی از ساختمان‌ها نیز موجب ایجاد خمیدگی خواهد شد. در اصل زمانی که وزن‌ساختمان بر روی خاک سنگینی کند می‌تواند تنش‌هایی در خاک ایجاد کند که در نهایت موجب ایجاد پدیده‌هایی همچون نشست شود.
میزان و مقدار نشست ساختمان‌ها می‌تواند به عواملی همچون نوع تنش ایجاد شده، خصوصیت تنش‌ها، خصوصیات فیزیکی خاک، کرنش خاک و … بستگی داشته باشد. به صورت کلی افرادی که قصد ساختمان‌سازی داشته باشند باید از ابتدا اطلاعات کافی کسب کنند تا در انتها دچار مشکل و چالش نشوند.
انواع نشست در ساختمان
نشست دیفرانسیلی یا نامتقارن
نشست دیفرانسیلی یا نامتقارن به معنای حرکت غیر یکنواخت خاک های زیرین است که با سرعت های مختلفی این اتفاق در نقاط متفاوت زیر ساختمان می افتد. این نوع نشست معمولاً باعث بروز ترک در ستون ها، سقف و حتی دیوارها می شود. به علاوه اگر در سازه مورد نظر از سیستم پی منفرد استفاده شده‌باشد، میزان سرعت‌نشست هر ستون با دیگری متفاوت خواهد بود که باعث افزایش خرابی های ناشی از نشست ساختمان خواهد شد.
نشست متقارن
چنانچه نشست در تراز زیر پی به یک میزان و یکنواخت باشد به عنوان نشست یکنواخت شناخته می‌شود. این نوع از انواع نشست ساختمان به دلیل اینکه تغییری در توزیع تنش‌ها ایجاد نمی‌کند اهمیت زیادی ندارند اما می‌تواند بر روی تأسیسات ساختمانی مانند لوله‌های گاز و آب و فاضلاب تاثیرگذار باشد. هرچند که این نشست‌ها می‌توانند عادی باشند و اهمیت چندانی نداشته باشند اما باید قبل از بروز مشکلات جدی به آنها توجه کرد تا نیازی به بازسازی ساختمان و صرف هزینه‌های مجدد نباشد.
در این نوع نشست کل پایه و زیربنای ساختمان در همان نقاط با سرعتی برابر به پایین حرکت می کند. معمولاً در صورت ایجاد شکست یکنواخت هیچ نوع ترک خوردگی به نشانه نشست ایجاد نمی شود و در صورت ایجاد ترک، بسیار ناچیز هستند.
نشانه های نشست ساختمان
وجود ترک های خارجی و داخلی در دیوار ساختمان از بارز ترین علائم بروز نشست هستند. همچنین در بسیاری از موارد، درب و پنجره ها نیز گیر کرده و به سختی باز و بسته می‌شوند و حتی ممکن است کارایی خود را از دست بدهند.
علل نشست ساختمان
دلایل بسیار زیاد و همچنین فاکتور های بسیاری در ایجاد نشست دخیل هستند. اما در پایین به مهم ترین این عوامل اشاره می‌کنیم.
- خاک منطقه نامناسب و کم تراکم باشد.
- بارندگی اندک و خشکسالی های نامنظم
- تغییرات در جداول آب های زیرزمینی
- وجود درختان بالغ در اطراف ساختمان
- پمپاژ روغن یا آب از زمین‌های مجاور ساختمان
- عدم وجود دقت کافی در آزمایش مکانیک خاک
- زمین لرزه
این عوامل از مهم ترین علل ایجاد نشست در ساختمان ها می‌باشند.
جلوگیری از بروز نشست
انجام محاسبات لازم و آزمایشات ضروری با دقت بالا به جلوگیری از نشست کمک بسیاری می‌کند. همچنین برخی تمهیدات هنگام ساخت و ساز نیز به جلوگیری از بروز نشست کمک می‌کنند. این تمهیدات شامل:
- استفاده از مصالح مدرن و سبک جهت سبک سازی سازه
- مقاوم سازی پی و افزایش ظرفیت باربری
- افزایش تعداد ستون های ساختمان
برای افزایش ظرفیت باربری خاک نیز می‌توان از روش های زیر کمک گرفت:
- استفاده از بتن‌های پلیمری
- اجرای بتن شاتکریت
- استفاده از پوشش‌های پلیمری و سیمانی
- نیلینگ
- ستون شنی
- اختلاط عمیق خاک
- میکروپایل
درباره استحکام ساختمان بیشتر بخوانید:
